Hoe de Corona app Nederland zal veranderen

Als ik één ding heb geleerd van alle onderzoeken, interviews en praktijk ervaring met apps over de afgelopen 8 jaar is het dit: een app gaat een beetje over techniek, maar vooral over mensen. Daardoor heb ik geleerd hoe je mensen overtuigt van een nieuwe app  door hun gedrag te veranderen. Zo'n gedragsaanpassing gaat normaal langzaam en stap-voor-stap. Maar tijdens de persconferentie van de Minister-President gisteren (7 april 2020) zijn er flinke stappen gezet om miljoenen Nederlanders te overtuigen door het veranderen van hun gedrag. Inwoners worden langzaam verleid om te wennen aan een app die hen in de gaten houdt. In dit artikel laat ik je zien waarom dit de eerste stap is en hoe de Corona app Nederland zal veranderen.

Update 14 april 2020 18:58: Samen met inmiddels 99 andere experts en wetenschappers heb ik mijn handtekening gezet onder de nieuwe open brief die grondrechten en maatschappelijke implicaties centraal stelt. Ik steun dit initiatief 100% en sluit aan op het verhaal van dit blog. Om de discussie niet te laten versplinteren wil ik iedereen vragen deze brief gezamenlijk te ondersteunen en uit te dragen.

Update 14 april 2020 17:44: Er is een meer uitgebreide brief door een groep van ruim 60 experts verstuurt aan het kabinet die de spijker op zijn kop slaat. De brief sluit aan op dit artikel, maar benadert het probleem breder en dieper, bijvoorbeeld door ook juridische aspecten te benoemen en dieper op de sociale en psychologische aspecten in te gaan. Daarnaast gaat de brief veel dieper in op lange termijn effecten en kijkt verder dan alleen de 10 punten die eerder zijn gepubliceerd (die ik nogsteeds waardevol acht). De nieuwe brief is hier te lezen. Ik sta dus ook 100% achter deze brief, net als de andere 60+ experts die hem tekenden.

Stukken gequote uit deze brief, die aansluiten op dit artikel:

"Technologie is zelden de oplossing voor een bepaald probleem. Gewaakt moet worden voor techno-solutionisme. De mogelijkheid moet blijven bestaan om te besluiten de Apps niet in te zetten. Minder invasieve oplossingen moeten de voorkeur krijgen."

""De WHO heeft al gewaarschuwd voor stigmatisering als gevolg van het gebruik van tracking- en tracingapps en de geschiedenis leert ons dat het samenspel van surveillance en epidemiologie helaas ook kan leiden tot bedreiging en geweld jegens bepaalde groepen."

"De Trackingapp creëert een situatie waarin we (constant) worden bekeken, gevolgd en (mogelijk) geïdentificeerd. Het is aangetoond dat zodra mensen weten dat ze worden gecontroleerd, ze zich anders gaan gedragen. Als psychologisch ‘chilling’ effect kunnen mensen geneigd raken om hun gedrag aan te passen, met mogelijk ongewenste gevolgen voor de doeltreffendheid en betrouwbaarheid van de Trackingapp. Zelfs als de data volledig wordt versleuteld en onmiddellijk wordt verwijderd na het vastleggen, dringt de technologie nog steeds ons privéleven en onze psychologische en morele integriteit binnen. Het enkel garanderen van anonimiteit is derhalve onvoldoende om ook de (brede) privacy te garanderen."

Update 9 april 2020: Er is door uiteenlopende experts op het gebied van techniek en privacy een lijst gepubliceerd van 10 eisen waar de Corona app aan moet voldoen. Deze is te vinden op www.veiligtegencorona.nl. De lijst geeft goede handvatten en ik ondersteun deze punten. Het helpt om op de korte termijn de negatieve effecten van het virus in te dammen.

Echter, deze lijst houdt weinig rekening met de effecten op de lange termijn en hoe het aanbevelen van een app waarmee je in de gaten wordt gehouden, de houding van mensen verandert. Ookal wordt de app nú veilig gebruikt, mensen gaan hierdoor meer open staan voor in de gaten gehouden worden. En het is deze verandering van houding die ervoor gaat zorgen dat mensen zich minder zullen verzetten tegen volgende stappen die hun privacy aantast. Daarom pleit ik ervoor om dit onderwerp ook op de voorgrond te plaatsen in de discussie en maatregelen te laten nemen die door experts worden voorgedragen. Zo valt er te denken aan het balanceren van dit effect door juist privacywetgeving te verscherpen of andere veranderingen door te voeren waar partijen zoal BitsofFreedom al jaren voor strijden.

Verder wil ik benadrukken (zoals eerder genoemd in een Faceboek discussie en LinkedIn discussiedat het geen zin heeft als burger om de app individueel te weigeren. Als we de app gaan weigeren, een discussie voeren over techniek of weerstand tegen een (in principe) goed idee om Corona te traceren dan vergeten waar het echt om gaat. Het gaat namelijk om de afweging tussen het verminderen van de effecten van de Corona door een app enerzijds en hoe deze app onze houding tot privacy zal veranderen anderzijds. Het is dus niet zo simpel als allemaal de app weigeren, dan vergeten we dat de effecten van Corona er ook toe doen en de app deze kan oplossen. We willen liefst beiden, en dat kan als we bewust zijn van de risico's en daar voorwaardes aan stellen.

Corona app NederlandNu 100% veilig, maar daarna?

De app die de Minsiter-President voorstelt zou in principe 100% privacy-vriendelijk kunnen zijn. Doordat gegevens alleen lokaal op je eigen telefoon worden opgeslagen, is het mogelijk dat niemand je locatie gegevens kan zien en alleen zelf zou je kunnen zien of je Corona hebt of gevaar daarop loopt. Voor het versturen van waarschuwingen dat je in aanraking bent gekomen met Corona kan er gebruik worden gemaakt van codes die alleen opslaan wie je tegenkomt en niet eens je locatie. De geplande Duitse Corona app moet zo bijvoorbeeld gaan werken. Maar hoe dit werkt is eigenlijk niet zo interessant: zoals gezegd gaan apps een beetje over techniek, maar vooral over mensen. Wat ik echt interessant vindt is wat hierna komt: wat gaat een Corona app doen met de Nederlaandse houding ten opzichte van privacy?

Corona app NederlandSurveillance Capitalism

Commerciële organisaties kunnen van binnenuit corrupt worden als het om behalen van hogere winsten gaat. Zo weten we van het boek ‘Surveillance Capitalism’ van Shoshana Zuboff dat vooral grote Amerikaanse Tech bedrijven massaal verdienen aan onze privacy. Dat we dit normaal vinden, is wel af te leiden aan het groot aantal Nederlanders dat Facebook, Google en sinds kort Amazon gebruikt. Toch zijn er recent stappen vooruit gezet door de invoering van de AVG-wetgeving in 2018. Een goede zaak voor consumenten, die zich door de wetgeving vooral meer bewust worden van hun recht op Privacy. Maar omdat de overheid een nieuwe Corona app Nederland aanraadt, of mogelijk zelfs verplicht stelt, lijkt dan een flinke stap terug. De overheid die surveillance ‘het nieuwe normaal’ maakt zorgt ervoor dat mensen het juist meer normaal gaan vinden dat we in de gaten gehouden worden. Dit gaat zelfs een stuk verder dan Surveillance Capitalism: de overheid zet stappen naar meer controle van zijn burgers. Als we dit gaan bewandelen dan leidt dat naar een Big Brother-samenleving.

Corona app NederlandStap-voor-stap minder privacy

Ga maar na: hoe groot wás voor jou de stap om een app te installeren van de overheid die je gezondheid in de gaten houdt een half jaar geleden? En hoe groot is die stap nu voor jou? Juist, de stap is kleiner geworden! In deze crisissituatie zul je eenmaal sneller die stap zetten. Straks komt de app uit en gebruiken veel mensen de Corona app. Nederland zal er dan veel sneller voor open staan om preventief ook vergelijkbare apps te installeren.   
 

"Want als we eenmaal de grens overgaan om inwoners hun privacy te laten opgeven voor ‘het goede doel’, dan is moeilijk om tegenargumenten te geven. Dan ben je namelijk tegen ‘het goede doel’ en word je verketterd."

 

Corona app NederlandDe echte bedreiging is de verandering van houding

Het gaat er dus niet om of de Corona app privacy-vriendelijk is. Daarvoor wordt de overheid nu van alle kanten bekeken en gecontroleerd. Waar het om gaat is hoe de introductie van de Corona app de Nederlandse houding zo verandert dat we nieuwe privacy-inbreuk normaal gaan vinden.

Corona app NederlandDeze crisis is kort, het effect lang

Als we toestaan dat er nu stappen worden gezet om burgers in de gaten te houden, dan is het hek van de dam. In de geschiedenis is het vaak voorgekomen dat tijdens een crisis ingevoerde ‘tijdelijke verordeningen’ veranderen in vaste maatregelen. Het is best voor te stellen dat de Corona app Nederland steeds langer vasthoudt, doordat deze nodig is om een tweede of derde infectie golf te voorkomen. Want als we eenmaal de grens overgaan om inwoners hun privacy te laten opgeven zo'n ‘goede doel’, dan is moeilijk om tegenargumenten te geven. Dan ben je namelijk tegen ‘het goede doel’ en word je verketterd.

Corona app NederlandDe afweging

Het is nu makkelijk om te zeggen: ‘Overheid, doe dit niet!’. Zo eenvoudig is het simpelweg niet. We leven in een tijd waarin de samenleving het op veel fronten zwaar heeft. Naast de levens die op het spel staan, is de gezondheidszorg overbezet en leiden veel bedrijven verlies. Ouderen en kwetsbaren vrezen iedere dag voor hun leven en door de afstand die zij tot anderen nemen, kampen ook velen met eenzaamheid. Mensen die mentale problemen hebben, worden in deze periode extra angstig en mensen die liever niet thuis zijn worden gedwongen om daar toch te zijn. En ook de rest van de samenleving heeft het zwaarder: veel mensen ervaren stress en angst door de zwaarmoedige berichten. Daar moet zo snel mogelijk iets aan gebeuren.

Corona app NederlandWat is het ons waard?

Als we deze situatie sneller kunnen afbouwen, dan is dat veel waard. Met een app is het in theorie mogelijk om de problemen die er spelen sneller op te lossen en dat maakt het leven van mensen een stuk aangenamer. En dat kan met een Corona app, Nederland moet zich alleen afvragen hoeveel dat waard is.   
 

"Als we niet oppassen verandert Nederland in een Big Brother-samenleving."

 

Corona app NederlandOproep tot de juiste discussie

Mijn oproep is om de maatschappelijke discussie die er plaats vindt te laten zijn over hoeveel de Corona app Nederland daadwerkelijk kan opleveren enerzijds en het beperken van de impact op Privacy ná de invoering van de app anderzijds. Door een gezonde discussie over wat er echt toe doet, kunnen we juist gebruikmaken van de mogelijkheden van deze app én privacy ook op de langere termijn waarborgen. We zouden kunnen denken aan wetgeving die de overheid niet toestaat bepaalde gegevens van ons te bewaren. Ook openheid in werkwijze van de overheid en controlerende organen van experts kunnen helpen. Of maak hiervan een reden om de privacywetgeving aan te scherpen. De exacte oplossing, daar kunnen we over nadenken en discussiëren. Dan moet de discussie wel gaan over het juiste onderwerp: dat de Corona app de houding van Nederland op gebied van privacy voor lange tijd verandert en als we niet oppassen, Nederland verandert in een Big Brother-samenleving.

Corona app NederlandSamenvatting: Hoe de Corona app Nederland zal veranderen

De Corona app die in Nederland wordt voorgesteld zou in theorie 100% privacy vriendelijk kunnen zijn. De privacy van Nederlanders wordt pas echt aangetast, als we als gevolg van de app het minder erg gaan vinden om in de gaten gehouden te worden. Dat wil niet zeggen dat we de app moet afwijzen, maar dat we de discussie rondom de invoering van de app moeten laten gaan over privacy in stand houden en niet af te glijden naar een Big Brother-samenleving.

 

Weten of de Corona app nu veilig is en of je hem moet downloaden? Download het Corona App Spiekbriefje hieronder:!

fase van jouw app
onderwerpen
geschreven door
David van der Loo